Có thể nói chưa bao giờ TPHCM lại đối diện với nhiều thách thức từ tình trạng biến đổi khí hậu như hiện nay.
 |
|
Trồng cây ven bờ kênh thuộc sông Sài Gòn tại quận 12 theo chương trình của Sở NN-PTNT TPHCM. Ảnh: PHẠM KIM NGÂN
|
Xáo trộn dòng chảy
Diễn biến thủy văn đang đặt ra nhiều vấn đề không chỉ cho cơ quan quản lý. Thống kê giai đoạn 10 năm gần đây cho thấy dòng chảy thủy văn về các hồ chứa thuộc khu vực Nam bộ tiếp tục có xu thế giảm nhẹ so với những năm trước. Dòng chảy năm chênh lệch đến 20% - 30% so với mức trung bình nhiều năm. Thậm chí năm 2010, dòng chảy bị hụt lên tới 45% - 52% so với trung bình nhiều năm.
Nguyên nhân dòng chảy xuống mức thấp như thế được xác định là do lượng mưa trên lưu vực các hồ đều giảm mạnh so với trung bình nhiều năm. Chẳng hạn hồ Dầu Tiếng trong năm 2010 có lưu lượng về hồ xuống đến mức thấp nhất tính từ năm 1995 đến nay!
Ngay cả trong mùa lũ, dòng chảy cũng suy giảm. Bởi người ta đo được lượng dòng chảy mùa lũ chỉ dao động 77% - 89% so với dòng chảy cả năm, còn tính trung bình chỉ chiếm khoảng 85%. Nói cách khác, lưu lượng bình quân mùa lũ về các hồ đều xuống mức thấp nhất trong dãy số liệu nhiều năm và bị hụt trung bình khoảng 50%.
Trong mùa lũ năm 2010, lượng mưa trên lưu vực hồ Trị An chỉ nhỏ hơn trung bình khoảng 16%, thế nhưng lượng dòng chảy lại nhỏ hơn trung bình tới 55%! Tính ra cả giai đoạn 10 năm gần đây, dòng chảy mùa lũ đã giảm khoảng 5% so với thời kỳ trước đó.
Số liệu tại trạm Phú An trên sông Sài Gòn cho thấy trong thời kỳ 10 năm gần đây, mực nước có sự gia tăng trung bình là 8,3mm/năm. Sự gia tăng mực nước đó ngoài ảnh hưởng của triều trên biển Đông còn có những nguyên nhân khác bắt nguồn từ biến đổi khí hậu gây ra.
Mùa khô cũng có bão
Số liệu thống kê từ Đài Khí tượng thủy văn khu vực Nam bộ cho thấy, trong một thập niên gần đây, tổng cộng đã có 123 cơn bão xảy ra trên biển Đông, thời gian xảy ra bão nhiều nhất là tháng 8 và năm có bão nhiều nhất là năm 2008 với 15 trận bão. Điều đáng quan ngại là so với thống kê bão trước đó, bão giờ đây đã trở nên bất thường và khó lường. Chẳng thế mà trước đây trong thời gian từ tháng 2 đến 4, tức là các tháng mùa khô, hầu như không có bão thì trong 10 năm qua đã có 3 cơn bão.
Điều này đồng nghĩa mùa bão xuất hiện sớm và kéo dài hơn trước đây. Các chuyên gia cho rằng không loại trừ khả năng sự biến đổi khí hậu với nhiệt độ bề mặt biển trên khu vực này luôn cao hơn và xấp xỉ 270C chính là nguyên nhân gây ra sự bất thường này.
Không những thế số lượng những cơn bão có cường độ rất mạnh hoạt động trên biển Đông, từ cấp 12 trở lên, cũng ngày một nhiều hơn mà tiêu biểu là trận bão Xangsane năm 2006 và bão Megi năm 2010. Đường đi của bão cũng ngày một phức tạp và khó dự báo.
Riêng địa bàn TPHCM trong 10 năm qua đã xảy ra nhiều loại thiên tai gây thiệt hại về người và tài sản, như áp thấp nhiệt đới, bão, lốc xoáy, sấm sét, sạt lở bờ sông, triều cường, mưa to gây ngập úng kéo dài. Đặc biệt có 2 cơn bão đổ bộ trực tiếp vào địa bàn thành phố là cơn bão Linda xảy ra ngày 2-11-1997 và cơn bão Durian ngày 5-12-2006. Cả hai đều gây ra những thiệt hại nặng nề về tài sản và hoa màu.
Thích ứng có chọn lọc
Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) đã xếp TPHCM vào trong danh sách 10 thành phố của thế giới bị đe dọa nhiều nhất bởi biến đổi khí hậu. Mưa lũ, triều cường ngày càng có xu hướng gia tăng trên địa bàn, đe dọa tác động trực tiếp đến sự phát triển kinh tế xã hội và đời sống của hàng triệu cư dân thành phố.
Đó là lý do Sở NN-PTNT phải đề xuất lên cấp thẩm quyền một loạt chương trình, dự án ứng phó với biến đổi khí hậu. Trong số này có công trình trồng cây chắn sóng ven biển Cần Giờ; Quy hoạch tổng thể thủy lợi phục vụ sản xuất nông nghiệp thành phố đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2025 trong điều kiện biến đổi khí hậu và nước biển dâng cao; Chương trình tuyên truyền và nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu trong ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn TPHCM; Chương trình nghiên cứu chọn lọc, khảo nghiệm và ứng dụng giống cây lâm nghiệp thích ứng cho các vùng chịu ảnh hưởng bất lợi của biến đổi khí hậu; và cuối cùng là Chương trình nghiên cứu xây dựng cơ chế chính sách quản lý, bảo vệ, phát triển và sử dụng bền vững tài nguyên rừng và đất lâm nghiệp.
Theo Sở NN-PTNT TPHCM, sở dĩ các dự án, chương trình trên có tầm quan trọng bởi vì ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn do đặc thù gắn chặt với các yếu tố tự nhiên nên được đánh giá là một trong những ngành sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của tình trạng biến đổi khí hậu và một khi ngành nông nghiệp nông thôn bị tác động, sẽ lập tức ảnh hưởng tới cuộc sống của nhiều tầng lớp xã hội.
TRUNG KHANH