Ngày Khí tượng Thế giới 23 tháng 3 năm 2023 được Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) phát động với chủ đề “The Future of Weather, Climate and Water across Generations”; chủ đề tuyên truyền của Việt Nam là: “Thông tin thời tiết, khí hậu và tài nguyên nước góp phần phát triển kinh tế- xã hội bền vững cho hôm nay và mai sau”. Thông điệp này khẳng định giá trị của thông tin thời tiết, khí hậu và tài nguyên nước trong xã hội, đồng thời kêu gọi trách nhiệm của tổ chức, cá nhân thể hiện vai trò, trách nhiệm trong cuộc sống hiện tại và tương lai, nhằm chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Ngày Khí tượng Thế giới năm 2023 cũng là dịp kỷ niệm 150 năm thành lập Tổ chức Khí tượng Quốc tế (IMO, 1873), nay là Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO). Chúng ta đang sống trên một hành tinh có tính kết nối, cùng chung nhau một bầu khí quyển và đại dương. Thời tiết, khí hậu và vòng tuần hoàn của nước không phân biệt ranh giới giữa quốc gia hay chế độ chính trị, vì vậy hợp tác quốc tế là cần thiết. Từ năm 1873 đến nay, tư tưởng này là chủ đạo thúc đẩy cộng đồng khí tượng thủy văn trên thế giới cùng nhau đưa khoa học phục vụ cho nhu cầu xã hội hiện tại cũng như trong tương lai. Lịch sử trao đổi dữ liệu của WMO là một câu chuyện thành công về hợp tác khoa học, đảm bảo an toàn tính mạng và sinh kế của người dân. Đây là mốc đánh dấu những thành tựu đạt được trong quá khứ, những thành quả hiện tại và tiềm năng trong tương lai. Lễ kỷ niệm cũng là một lời nhắc nhở chúng ta về biến đổi khí hậu trong giai đoạn các hoạt động công nghiệp và các hoạt động của con người bắt đầu gây ô nhiễm.
Do ảnh hưởng của hiệu ứng nhà kính, nhiệt độ trung bình toàn cầu ngày nay cao hơn 1°C so với 150 năm trước; thời tiết ngày càng khắc nghiệt hơn; đại dương ấm hơn và có độ axit cao hơn; mực nước biển dâng cao; các tảng băng, các dòng sông băng đang tan chảy, và mức độ thay đổi này đang ngày càng tăng. Chúng ta cần hành động nhanh chóng để cắt giảm lượng thải khí nhà kính và đảm bảo các thế hệ mai sau có thể sinh tồn và phát triển trên hành tinh này.
Ở khía cạnh lạc quan, thời gian qua, những tiến bộ khoa học- công nghệ đã cải thiện đáng kể độ chính xác của bản tin dự báo thời tiết, cảnh báo sớm và ngày càng chính xác hơn để phục vụ tốt hơn cho cuộc sống. Khối lượng lớn dữ liệu đã và đang được trao đổi nhiều hơn trước và được phân tích bằng ứng dụng tiến bộ khoa học- công nghệ như siêu máy tính, vệ tinh, công nghệ viễn thám, trí tuệ nhân tạo…, vì vậy đã có nhiều tiến bộ trong quan trắc, mô phỏng và dự báo khí hậu toàn cầu. Nhu cầu về thông tin dự báo thời tiết, khí hậu, tài nguyên nước phục vụ cho công tác quản lý và đời sống sẽ tăng nhanh trong thời gian tới; và các trung tâm thời tiết, khí hậu, thủy văn sẽ giúp chúng ta nắm bắt cơ hội và giải quyết các thách thức liên quan. Tất yếu và cần thiết hình thành các nghiên cứu liên kết giữa khoa học vật lý và cộng đồng xã hội để hiểu rõ quy mô, tốc độ thay đổi của thời tiết, khí hậu cũng như tác động của những thay đổi đến đời sống, từ đó giúp con người dễ dàng thích ứng hơn.
Ở khía cạnh khác, một nửa số thành viên của WMO vẫn chưa có hệ thống cảnh báo sớm đa thiên tai đầy đủ, đồng bộ và cần phải bù đắp những thiếu hụt này bằng việc hoàn thiện hệ thống quan trắc cơ bản, đặc biệt tại các quốc gia kém phát triển và các Quốc đảo nhỏ đang phát triển. Hệ thống cảnh báo sớm được xem là “giải pháp dễ dàng nhất” để thích ứng với biến đổi khí hậu. Giải pháp này không quá tốn kém về chi phí và dễ thực hiện. Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, trong 10 năm tới, thất bại trong ứng phó với biến đổi khí hậu và giảm thiểu rủi ro thiên tai là những nguy cơ cao nhất tác động đến nền kinh tế toàn cầu. Một nửa thảm họa trên trái đất đều liên quan đến nước như lũ, hạn hán; biến đổi khí hậu và băng tan cũng sẽ là nguyên nhân gây ra khủng hoảng về nguồn nước. Do đó, việc tăng cường quản lý và giám sát tài nguyên nước là rất cần thiết và đây là lí do WMO đang triển khai Hệ thống thông tin về nguồn nước toàn cầu để nhằm thúc đẩy việc chia sẻ miễn phí dữ liệu thủy văn./.
(Phòng KTTV&BĐKH sưu tầm và tổng hợp)