Biến đổi khí hậu, cạn kiệt các nguồn tài nguyên và ô nhiễm môi trường những thách thức lớn nhất của nhân loại trong thế kỷ 21. Đặc biệt, biến đổi khí hậu đã, đang và sẽ làm thay đổi toàn diện, sâu sắc các hệ sinh thái tự nhiên, đời sống kinh tế - xã hội, quá trình phát triển tự nhiên, kinh tế - xã hội của con người, đe dọa nghiêm trọng đối với an ninh lương thực, môi trường, năng lượng, nguồn nước, … trên phạm vi toàn cầu.
Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị đặc biệt, trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ, có vị trí chính trị quan trọng của cả nước; đầu mối giao lưu quốc tế; trung tâm công nghiệp, dịch vụ đa lĩnh vực của khu vực và Đông Nam Á. Với diện tích 2.095 km2 và dân số (đăng kí và vãng lai) gần 10 triệu người (2013), thành phố Hồ Chí Minh nằm trong vùng kinh tế năng động nhất Việt Nam, bao gồm đồng bằng sông Cửu Long và vùng Đông Nam Bộ, trong đó có vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, bao gồm thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bà Rịa-Vũng Tàu, Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, Long An và Tiền Giang, thành phố Hồ Chí Minh là đầu tàu kinh tế không những trong vùng mà còn của cả nước. Năm 2012 GDP của thành phố đạt 9,2% gấp 1,77 lần so với mức trung bình cả nước. GDP bình quân đầu người thành phố năm 2012 đạt 3.600 USD và thành phố đóng góp trên 22,5% ngân sách quốc gia, 30% GDP và 30% tổng đầu tư xã hội của Việt Nam.
Nằm trong danh sách 10 thành phố của thế giới và 5 thành phố của châu Á sẽ bị tác động nặng nề bởi mực nước biển dâng (hậu quả của nhiệt độ tăng), thành phố Hồ Chí Minh khó tránh khỏi các ảnh hưởng do sự khắc nghiệt và cực đoan về thời tiết (mưa, bão), cơ sở hạ tầng bị phá hủy do ngập lụt và quá tải, an ninh lương thực bị đe dọa do giảm diện tích canh tác và mất mùa, di dân rộng khắp do mất đất ở và sản xuất, …, điều này gây áp lực ngày càng lớn cho thành phố trong quá trình xây dựng và phát triển.
Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đã, đang và sẽ tác động đến tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội của thành phố Hồ Chí Minh như sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, cung cấp và tiêu thụ năng lượng, giao thông vận tải, quản lý tài nguyên nước và cấp nước, thoát nước và chống ngập, sử dụng đất và quy hoạch đô thị, xây dựng hạ tầng kỹ thuật, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, bảo tồn các hệ sinh thái, bảo vệ môi trường, giữ vững an ninh lương thực, di dân, xóa đói giảm nghèo, sức khỏe, quản lý chất thải, ... Hầu hết ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đều gây hậu quả (bất lợi) không mong muốn cho thành phố. Những thách thức và ảnh hưởng của biến đổi khí hậu (BĐKH) đe dọa những thành quả trong nỗ lực lâu dài trong việc phát triển kinh tế và xóa đói giảm nghèo mà Việt Nam nói chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng đã đạt được. Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị cực lớn (megacity), đứng thứ 2 của Việt Nam về diện tích (so với Hà Nội 3.325 km2) và lớn nhất Việt Nam về dân số cũng như phát triển kinh tế và xã hội, có vai trò đầu tàu kinh tế trong khu vực, vì vậy mức độ ảnh hưởng về mặt kinh tế, xã hội cao, không những riêng cho địa bàn thành phố mà còn cả cho khu vực, nên ứng phó biến đổi khí hậu trở thành nhiệm vụ đặc biệt quan trọng được thành phố quan tâm hàng đầu.
Sớm nhận thức được tầm quan trọng ngắn và dài hạn của tác động biến đổi hậu, thành phố Hồ Chí Minh đã bắt tay vào các hoạt động ứng phó. Tháng 5/2009, thành phố được chính thức gia nhập tổ chức “Nhóm Các Thành Phố Dẫn Đầu về Khí Hậu” (C40 Cities Climate Leadership Group), tháng 10/2009 Ban Chỉ Đạo thực hiện Kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu được thành lập với Trưởng Ban là Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố, sau đó là Văn phòng Biến đổi khí hậu được thành lập vào tháng 05/2012. Đến ngày 15/6/2013, sau hơn 3 năm chuẩn bị trên cơ sở Chương trình mục tiêu quốc gia về ứng phó với biến đổi khí hậu, Kế hoạch hành động ứng phó biến đổi khí hậu của Luân Đôn, Hồng Kông, Bangkok, New York, …, Kế hoạch hành động ứng phó biến đổi khí hậu của thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2015 đã được phê duyệt.
Với kế hoạch hành động này, thành phố Hồ Chí Minh đang đứng trước hai thách thức lớn:
- Nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống quản lý hành chính nhà nước (quản lý đô thị) bằng cách (1) Phối hợp một cách có hiệu quả hoạt động (quản lý đô thị) giữa các cơ quan quản lý hành chính nhà nước và (2) Nâng cao chất lượng của đội ngũ cán bộ thực thi nhiệm vụ quản lý.
- Tìm kiếm các nguồn đầu tư mới cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng, thực hiện các chương trình trọng điểm, tạo điều kiện cho các lĩnh vực kinh tế và xã hội khác phát triển theo hướng tăng trưởng xanh, phát thải cacbon thấp và phát triển bền vững.
Thực hiện Kế hoạch hành động với sự hỗ trợ của Chính phủ, quốc tế, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý hành chính nhà nước và các thành phần kinh tế, tổ chức xã hội là cơ hội của thành phố để giải quyết các thách thức trên.
Thành phố đã triển khai nhiều chương trình từ kế hoạch của Chính phủ, tuyên truyền cho cộng đồng, phối hợp thực hiện giữa các cơ quan, cơ quan – doanh nghiệp và doanh nghiệp – doanh nghiệp. Trong hợp tác quốc tế, thành phố đã xây dựng và phát triển mối quan hệ hợp tác với nhiều tổ chức quốc tế và với các thành phố khác, đặc biệt là tổ chức C40, các đô thị vùng châu thổ trên thế giới, Hà Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, …. Hoạt động hợp tác quốc tế đã từng bước thể hiện được vai trò của thành phố đối với thế giới trong công tác ứng phó biến đổi khí hậu. Các hoạt động này nhằm giúp thành phố tìm kiếm nguồn hỗ trợ từ bên ngoài như đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ, tư vấn kỹ thuật, đặc biệt là hỗ trợ về tài chính, vốn đầu tư.
Trong thời gian tới, bên cạnh việc tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đào tạo nguồn nhân lực, thành phố phải xây dựng được các chính sách, chiến lược ứng phó biến đổi khí hậu ở điều kiện của thành phố Hồ Chí Minh; xây dựng các quy định lồng ghép, tích hợp ứng phó biến đổi khí hậu trong quản lý ngành để có thể tạo thành một cơ chế đồng bộ, phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan quản lý ngành với nhau. Một nhiệm quan trọng và tiên quyết là phải thúc đẩy được kêu gọi đầu tư, thu hút các nguồn hỗ trợ tài chính từ nước ngoài và các tổ chức quốc tế; xây dựng thành phố với tiêu chí phát thải carbon thấp và phát triển theo hướng bền vững.
Ứng phó biến đổi khí hậu tại thành phố Hồ Chí Mính là thách thức và biến thách thức thành cơ hội chính là “biến cuộc sống thành ước mơ và hãy biến ước mơ thành hiện thực”.