Tin tức sự kiện

+ Đọc các nghị quyết của Đảng từ trước đến nay thì cơ quan tư pháp đông lắm: tòa án, VKS, điều tra, thi hành án... Giờ qua thảo luận, thống nhất khẳng định trong dự thảo sửa đổi HP, tòa án là cơ quan thực hiện quyền tư pháp, còn các cơ quan khác như VKS, cơ quan điều tra chỉ là thực hiện một số hoạt động tư pháp - chứ không phải quyền tư pháp. Cũng giống Chính phủ soạn thảo các dự án luật trình QH, rồi tự ban hành nghị định - cũng là văn bản quy phạm pháp luật - nhưng có ai bảo Chính phủ thực hiện quyền lập pháp đâu. Chính phủ có tham gia vào hoạt động lập pháp nhưng quyền lập pháp là QH - nơi quyết định ban hành luật.

Ngoài ra, chúng tôi cũng thống nhất là cần khẳng định Chính phủ là cơ quan thực hiện quyền hành pháp và tiếp tục kế thừa HP hiện hành, khẳng định QH thực hiện quyền lập pháp. Đây là vấn đề rất lớn cần nhận thức chính xác, thống nhất. Được như vậy, sau này sẽ mở ra khả năng thể chế hóa dần dần các nội dung của quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.

Thống nhất cao về vai trò của tòa

. Nội dung của quyền tư pháp là gì và quá trình thảo luận diễn ra thế nào, thưa ông?

+ Tư pháp là quyền ra phán quyết mang tính nhà nước với các vi phạm pháp luật, tranh chấp pháp lý trong xã hội.

Từ lần sửa HP năm 2001, bổ sung nội dung “quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp” thì đã bàn cãi cơ quan nào thực hiện quyền tư pháp rồi. Ban đầu, vấn đề này còn mới mẻ, còn tranh cãi chứ về sau, nhất là khi chuẩn bị sửa HP lần này, đều thống nhất là tòa án thực hiện quyền tư pháp. Kể cả các chuyên gia ở VKS cũng thừa nhận như vậy.

Dự thảo sửa đổi Hiến pháp bổ sung nhiều nội dung nâng cao vị thế tòa án. Trong ảnh: Một phiên xử lưu động của TAND quận Tân Phú tại TP.HCM. Ảnh: HTD

Tuy nhiên, chúng tôi cũng nhìn nhận rằng hiện tại QH, Chính phủ, TAND còn nhiều hoạt động giao thoa, làm chưa đúng chức năng. Hiện tượng cơ quan lập pháp đi làm những việc của hành pháp, hành pháp làm những việc của tư pháp vẫn còn phổ biến. Chẳng hạn, QH nhiều khi ban hành những nghị quyết có nội dung điều hành chính sách - việc lẽ ra là của Chính phủ. Còn Chính phủ thì ra những nghị định mà lẽ ra phải là luật do QH ban hành. Rồi Chính phủ lại xử phạt - việc lẽ ra là của tòa án, trong khi tòa án lại có thẩm quyền khởi tố vụ án - chức năng vốn thuộc hành pháp.

Vấn đề này sẽ phải giải quyết dần dần bằng việc sửa các luật liên quan.

. Trong kết cấu dự thảo HP, lập pháp (tức QH) có một chương riêng, hành pháp (tức Chính phủ) cũng vậy. Nhưng tư pháp, dù khẳng định là tòa án nhưng nội dung chương lại gồm hai tổ chức: TAND và VKSND. Tại sao vậy?

+ Nếu theo tinh thần Nghị quyết 49 về chiến lược cải cách tư pháp thì định hướng nghiên cứu là chuyển VKS thành viện công tố. Mà viện công tố thì có thể đặt ở Chính phủ hoặc thậm chí như một số nước, đặt tại tòa - kiểu tòa buộc tội.

Lần sửa HP này chưa đạt thống nhất ở cấp cao để giải quyết dứt điểm vị thế VKS. Tuy vậy đã có sự phân biệt rõ hơn giữa tòa án và VKS bằng các điều tách biệt: năm điều đầu tiên quy định về TAND, bốn điều tiếp theo quy định về VKS, thay vì để chung một điều như HP hiện hành.

Cá nhân tôi cho rằng không nên để chung một chương như vậy. TAND nên được quy định trong một chương riêng, đúng tính chất nhánh quyền lực về tư pháp, có vị thế ngang bằng như hành pháp, lập pháp. Đồng thời, nên hiến định TAND Tối cao chỉ gồm 15 thẩm phán, vị thế tương đương thành viên Chính phủ - tức do QH phê chuẩn, Chủ tịch nư?c b? nhi?m.

ớc bổ nhiệm.

Mở đường cho tòa xử vi cảnh, phát triển án lệ…

. Ngoài việc khẳng định tòa án là cơ quan thực hiện quyền tư pháp, dự thảo sửa đổi HP có bổ sung, làm rõ hơn các quy định đảm bảo cho tòa án thực hiện được đúng, đủ chức năng đó không?

+ Có một số bổ sung, sửa đổi, vài chữ thôi nhưng rất quan trọng.

Chẳng hạn, HP hiện hành quy định “khi xét xử, thẩm phán và hội thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật”, nay bổ sung thêm: “nghiêm cấm cơ quan, tổ chức, cá nhân can thiệp vào việc xét xử của thẩm phán, hội thẩm”. Đây sẽ là căn cứ hiến định quan trọng, có sức nặng để các luật tố tụng sau này cụ thể hóa.

Dự thảo cũng bổ sung “nguyên tắc tranh tụng tại phiên tòa được bảo đảm”. Chúng ta đang theo mô hình tố tụng thẩm vấn, giờ quy định tranh tụng thành một nguyên tắc hiến định sẽ tạo cơ sở để tăng cường tranh tụng trong xét xử.

Ngoài ra, trong dự thảo có những quy định nới rộng hơn, phù hợp với thực tế. Chẳng hạn, vẫn khẳng định “TAND xét xử tập thể và quyết định theo đa số” nhưng bổ sung thêm “trừ trường hợp do luật định”. Như vậy tiến tới có thể thực hiện những phiên xử một thẩm phán, chẳng hạn nếu sau này mở rộng thẩm quyền của tòa án trong việc xử vi cảnh - kiểu như phán quyết về xử phạt hành chính.

Đáng chú ý, nhiệm vụ tổng quát của tòa án cũng được làm rõ hơn: “TAND có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”. Cách diễn đạt này là rất mới so với HP hiện hành: “…bảo vệ pháp chế XHCN, bảo vệ chế độ XHCN và quyền làm chủ của nhân dân, bảo vệ tài sản của Nhà nước, của tập thể, bảo vệ tính mạng, tài sản, tự do, danh dự và nhân phẩm của công dân”. Cách diễn đạt trong dự thảo không chỉ đúng đắn hơn về ngôn ngữ lập hiến mà còn đặt ra nhiệm vụ cho các luật sau này cụ thể hóa đầy đủ, chính xác tinh thần HP.

. Chánh án TAND Tối cao vừa phê duyệt đề án phát triển án lệ, trong đó đặt mục tiêu đưa vấn đề này vào HP để mở đường cho án lệ vào hoạt động xét xử. Ở khía cạnh này, dự thảo HP sửa đổi có bước tiến nào không?

+ Ban Biên tập có thảo luận nội dung này nhưng chưa đi tới thống nhất cao nên trong dự thảo không có từ “án lệ” nào cả. Tuy nhiên, có bổ sung cho TAND Tối cao nhiệm vụ “thực hiện tổng kết thực tiễn xét xử, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử”. “Bảo đảm” ở đây sẽ được hiểu rộng hơn, có thể bằng ban hành văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật thống nhất và cũng có thể bằng phát triển “án lệ”. Hy vọng các luật liên quan sẽ được sửa đổi theo hướng này.

. Xin cảm ơn ông.