Tham dự có đại diện lãnh đạo Cục Quản lý tài nguyên nước, Văn phòng Ủy ban sông Mê Công Việt Nam; đại diện các Bộ: Khoa học và Công nghệ, Xây dựng, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Giao thông vận tải; các chuyên gia, các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực tài nguyên nước.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Thứ trưởng Chu Phạm Ngọc Hiển cho biết, thời gian gần đây, tình hình phát triển thủy điện trên dòng chính ở các quốc gia thượng nguồn lưu vực sông Mê Công đang thu hút sự quan tâm của đông đảo dư luận. Lào đã khởi công xây dựng hai công trình thủy điện dòng chính là Xay-nha- bu-ly và Đôn Sa-hông; Lào và Campuchia cũng đang có kế hoạch tiếp tục nghiên cứu xây dựng các công trình thủy điện dòng chính khác. Bên cạnh đó, Trung Quốc cơ bản đã hoàn thành phát triển thủy điện trên sông Lan Thương; Thái Lan cũng gấp rút nghiên cứu triển khai các công trình chuyển nước ở vùng Đông Bắc.

Trong bối cảnh đó, là quốc gia nằm ở cuối nguồn, Việt Nam quan ngại sâu sắc về tác động của các công trình này đến môi trường, kinh tế - xã hội của người dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Với vai trò là địa bàn trọng điểm quốc gia về cả chính trị, kinh tế và an ninh quốc phòng, ĐBSCL chắc chắn sẽ phải gánh chịu tất cả các tác động lũy tích từ các hoạt động phát triển này. Cùng với đó, nhu cầu về tài nguyên nước trong lưu vực ngày càng tăng mạnh, tác động của biến đổi khí hậu, sụt lún đã xuất hiện ngày càng nhiều, đe dọa nghiêm trọng đến đời sống cũng như hoạt động sản xuất của người dân ở đây.

Theo Thứ trưởng Chu Phạm Ngọc Hiển, công trình thủy điện Pắc - Beng trên lãnh thổ của Lào (do Trung Quốc đầu tư) là công trình thứ ba sau công trình Xay-nha- bu-ly và Đôn Sa-hông trong kế hoạch xây dựng các công trình thủy điện dòng chính hạ lưu vực sông Mê Công của các quốc gia ven sông. Trước khi tiến hành xây dựng Dự án thủy điện Pắc - Beng của Lào, Ủy hội sông Mê Công quốc tế đã thống nhất quá trình Tham vấn trước cho Dự án bắt đầu từ ngày 20/12/2016, theo kế hoạch quá trình tham vấn trước sẽ kết thúc cuối tháng 6/2017.

Với mối quan tâm và lo ngại sâu sắc về tác động của các hoạt động phát triển thượng nguồn hướng tới mục tiêu sử dụng công bằng, hợp lý và bền vững tài nguyên nước và các tài nguyên liên quan lưu vực sông Mê Công, Việt Nam luôn đóng vai trò là một thành viên tích cực nhất trong Ủy hội sông Mê Công quốc tế và các diễn đàn vùng. Để trợ giúp Ủy hội sông Mê Công quốc tế ra quyết định về đề xuất xây dựng Dự án thủy điện Pắc- Beng của Lào, Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức Hội thảo tham vấn này nhằm lấy ý kiến các Bộ, ngành, các cơ quan liên quan, các địa phương và các chuyên gia về đề xuất xây dựng công trình thủy điện Pắc - Beng trên dòng chính sông Mê Công của Lào. 

Toàn cảnh Hội thảo

Tại Hội thảo này, Thứ trưởng Chu Phạm Ngọc Hiển đề nghị các đại biểu tham dự tích cực tham gia đóng góp ý kiến về Dự án thủy điện Pắc - Beng nói riêng và phát triển tài nguyên nước ở thượng nguồn nói chung.

Báo cáo về Dự án thủy điện Pắc - Beng của Lào, ông Trần Đức Cường, Phó Chánh Văn phòng Thường trực Ủy ban sông Mê Công Việt Nam cho biết, để trợ giúp Ủy hội sông Mê Công quốc tế ra quyết định về đề xuất xây dựng Dự án thủy điện Pắc- Beng của Lào, trong thời gian qua, Ủy ban sông Mê Công Việt Nam với vai trò đầu mối đã triển khai nhiều hoạt động chuẩn bị cho công tác tham vấn, thành lập nhóm công tác quốc gia với sự tham gia của nhiều đại diện các đơn vị chuyên môn trong và ngoài Bộ cùng nhiều chuyên gia tư vấn quốc gia thuộc các chuyên ngành liên quan trực tiếp tiến hành nghiên cứu tác động của dự án thủy điện Pắc - Beng.

Ông Trần Đức Cường, Phó Chánh Văn phòng Thường trực Ủy ban sông Mê Công Việt Nam báo cáo tại Hội thảo

Theo đó, tham vấn trước cho Dự án thủy điện Pắc - Beng được thực hiện trên những nguyên tắc cơ bản về sử dụng tài nguyên nước lưu vực sông quốc tế và một số bài học từ các lần tham vấn trước đây, trong đó các quốc gia đã tập trung đánh giá về tác động xuyên biên giới và đề xuất các biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu tác động trong các giai đoạn thiết kế, xây dựng và vận hành công trình sau này.

Trên cơ sở đó, tại hội thảo đại diện Ủy ban sông Mê Công Việt Nam đưa ra những đánh giá tác động của Dự án thủy điện Pắc - Beng trên 7 lĩnh vực: Thủy văn - thủy lực; phù sa bùn cát; thủy sản, hệ sinh thái; chất lượng nước; kinh tế - xã hội; giao thông thủy; an toàn đập.

Theo đánh giá sơ bộ của nhóm công tác quốc gia, công trình thủy điện Pắc – Beng gây nguy cơ suy giảm chất lượng nước, làm giảm hàm lượng và tải lượng phù sa bùn cát về phía hạ lưu dẫn đến suy giảm nguồn cung cấp dinh dưỡng quan trọng cho hoạt động sản xuất nông nghiệp ở ĐBSCL, gây quan ngại đến sinh kế của gần 20 triệu người dân khu vực này. Tính toán sơ bộ cho thấy, tác động lũy tích của dự án Pắc - Beng cùng với các bậc thang thủy điện dòng chính sông Mê Công có thể làm giảm từ 6-10% nguồn chất dinh dưỡng (đạm và lân) cho ĐBSCL.

Ông Nguyễn Anh Đức, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ phát triển Lưu vực sông Mê Công trình bày đánh giá một số tác động của Dự án Pắc - Beng

Đồng thời, tác động xuyên biên giới của công trình thủy điện Pắc - Beng tới kinh tế - xã hội của Việt Nam cũng gia tăng dần theo thời gian. Những biểu hiện về thay đổi chế độ dòng chảy và mức độ xâm nhập mặn, sạt lở ngày càng có xu thế diễn biến bất thường và dự báo sẽ gia tăng do tác động của bậc thang thủy điện dòng chính sông Mê Công. Tác động lũy tích của Dự án Pắc - Beng sẽ làm gia tăng sạt lở, xâm nhập mặn, tăng thêm mức độ ảnh hưởng cho khoảng 16 – 20% dân số ĐBSCL. 

Ông Nguyễn Văn Trọng, Đại diện Viện Nghiên cứu Môi trường Thủy sản 2 Thành phố Hồ Chí Minh đưa ra những đánh giá tác động của dự án thủy điện Pắc - Beng trong lĩnh vực thủy sản

Tại hội thảo, các đại biểu cũng tập trung thảo luận, xem xét, đánh giá các tài liệu kỹ thuật của chủ đầu tư, góp ý về số liệu, chương trình quan trắc, đánh giá tác động môi trường và các biện pháp nhằm giảm thiểu tác động của việc xây dựng Dự án thủy điện Pắc - Beng; đồng thời đề xuất giải pháp để phát triển bền vững lưu vực sông Mê Công nói chung và ĐBSCL nói riêng. Các đại biểu đã bày tỏ quan ngại về các tác động của Dự án thủy điện Pắc - Beng nói riêng và toàn bộ bậc thang thủy điện trên dòng chính sông Mê Công nói chung, đặc biệt đối với vấn đề cá di cư, vận chuyển phù sa, dinh dưỡng là những yếu tố quan trọng cho phát triển ngành đánh bắt thủy sản, sản xuất nông nghiệp của ĐBSCL, nhằm đảm bảo sinh kế của hàng triệu người dân và góp phần đảm bảo an ninh lương thực của quốc gia và thế giới. Bên cạnh đó, đề xuất công trình thủy điện Pắc - Beng của Lào với các báo cáo đánh giá tác động hiện nay vẫn còn thiếu nhiều thông tin, thiếu bằng chứng khoa học về hiệu quả của các biện pháp giảm thiểu tác động. Do vậy các chuyên gia đến từ các Bộ, ngành liên quan cho rằng cần phải có thêm thời gian để nghiên cứu thực tiễn, tìm hiểu kỹ thông tin, tăng cường các hoạt động tham vấn về Dự án một cách khách quan, khoa học và hiệu quả hơn.

Phát biểu kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Chu Phạm Ngọc Hiển bày tỏ sự cảm ơn và đánh giá cao những ý kiến đóng góp của các đại biểu tham dự đối với Dự án thủy điện Pắc - Beng của Lào. Trên cơ sở những ý kiến đóng góp của các đại biểu, Thứ trưởng đề nghị Văn phòng Ủy ban sông Mê Công Việt Nam nghiêm túc tiếp thu, tiếp tục nghiên cứu, bổ sung và hoàn chỉnh Báo cáo tham vấn đánh giá kỹ thuật Dự án thủy điện Pắc - Beng.

Trước những quan ngại về tác động của các hoạt động phát triển thượng nguồn nói chung và công trình thủy điện Pắc - Beng nói riêng đối với ĐBSCL, Thứ trưởng Chu Phạm Ngọc Hiển yêu cầu Báo cáo tham vấn đánh giá kỹ thuật Dự án thủy điện Pắc - Beng phải đưa ra được những khuyến nghị với Chính phủ làm sao để chủ động ứng phó, giảm thiểu tác động; hướng tới mục tiêu sử dụng công bằng, hợp lý và bền vững tài nguyên nước cũng như các tài nguyên liên quan lưu vực sông Mê Công.

Trong thời gian tới, Thứ trưởng hy vọng, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý cũng như các Bộ, ngành tiếp tục xem xét, nghiên cứu, có những kiến nghị đến Văn phòng thường trực Ủy ban sông Mê Công về dự án liên quan đến đánh giá toàn diện, đánh giá lũy tích, tác động xuyên biên giới đối với ĐBSCL…và những giải pháp cho cả phía Lào và Chính phủ Việt Nam chủ động ứng phó không chỉ khi công trình đã hoàn thành mà thể hiện cả trong quá trình thiết kế, thi công, đặc biệt là quá trình vận hành sau này.

Sau quá trình tham vấn tại Hà Nội, ngày 12/5/2017, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ tổ chức Hội thảo tham vấn tại thành phố Cần Thơ để tổng hợp, có các kiến nghị trực tiếp với phía bạn Lào và kiến nghị trực tiếp đến Ủy hội sông Mê Công quốc tế.

Nguồn:  CTTĐT