Thảm họa sóng thần dù rất hiếm khi xảy ra nhưng có thể gây nên những cái chết khủng khiếp. Trong 100 năm qua, 58 trong số những thảm họa sóng thần được công bố đã cướp đi sinh mạng của hơn 260.000 người; trung bình có 4.600 người bị thiệt mạng do một đợt sóng thần, con số này vượt qua bất kỳ thiên tai nào khác (theo trang web của Tổ chức Giảm nhẹ thiên tai thuộc Liên hiệp Quốc UNDRR) .
Chính phủ các nước cũng đã xây dựng Hệ thống cảnh báo và giảm nhẹ thiên tai ở Ấn Độ Dương, nơi có rất nhiều trạm giám sát địa chấn, và mực nước biển và mở rộng cảnh báo tới các trung tâm thông tin sóng thần quốc gia.
Từ năm 2015, Đại hội đồng Liên Hiệp quốc đã chọn ngày 5 tháng 11 là Ngày thế giới nhận thức về sóng thần (viết tắt là WTAD). Ngày thế giới nhận thức về sóng thần là sáng kiến của Nhật Bản, do những thiệt hại lặp đi lặp lại và những cay đắng mà thảm họa sóng thần gây ra tại nước này trong nhiều năm đã khiến cho Nhật Bản có nhiều kinh nghiệm trong cảnh báo sớm về sóng thần và xây dựng lại tốt hơn sau thảm họa để giảm các tác động xấu đến tương lai.
Vào năm 2023, chủ đề của WTAD sẽ phản ánh chủ đề của Ngày Quốc tế Giảm nhẹ Thiên tai: đấu tranh chống bất bình đẳng vì một tương lai bền vững. Các hoạt động của chủ đề sẽ hướng tới mối quan hệ giữa sóng thần và bất bình đẳng: cách sự bất bình đẳng khiến thảm họa sóng thần trở nên nguy hiểm hơn đối với một số nhóm dân cư và hậu quả của sóng thần có thể đẩy những người dễ bị tổn thương vào tình trạng nghèo đói hơn và làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng.
Các hoạt động của WTAD 2023 sẽ tập trung vào việc nâng cao nhận thức về các nguyên nhân gây ra rủi ro thiên tai cơ bản - nghèo đói, bất bình đẳng và dễ bị tổn thương - khiến sóng thần trở nên nguy hiểm hơn đối với những người có nguy cơ cao nhất.
Sóng thần có thể ngay lập tức phá hủy toàn bộ thị trấn và xóa bỏ hàng thập kỷ phát triển. Điều này khiến chúng trở thành một trong những thảm họa nguy hiểm nhất và tốn kém nhất. Và tác động của chúng là không đồng đều. Người nghèo và những người phải đối mặt với sự bất bình đẳng thường bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi sóng thần, với những tác động kéo dài sau khi nước rút.
Bên cạnh đó, không chỉ người nghèo phải chịu đựng nhiều hơn. Sóng thần cũng gây ra sự bất bình đẳng do các rào cản xã hội tạo ra, đặc biệt là đối với phụ nữ và người khuyết tật. Ví dụ, tại bốn ngôi làng ở Indonesia, người ta phát hiện ra rằng trận sóng thần năm 2004 đã giết chết số phụ nữ nhiều hơn nam giới bốn lần. Và tại Nhật Bản, sau trận động đất và sóng thần năm 2011, chính quyền báo cáo rằng người khuyết tật chiếm gần 25% số ca tử vong ở ba tỉnh, mặc dù họ chỉ chiếm 7% dân số (theo trang web của Tổ chức Giảm nhẹ thiên tai thuộc Liên hiệp Quốc UNDRR). Mục tiêu của việc chống lại sự bất bình đẳng trong thảm họa không phải là để mọi người bị ảnh hưởng như nhau mà là để đảm bảo rằng không ai bị ảnh hưởng gì cả. Điều này bắt đầu bằng cách giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của lỗ hổng. Đó là lý do tại sao chủ đề Ngày Nhận thức về Sóng thần Thế giới năm 2023 là “chống lại sự bất bình đẳng vì một tương lai bền vững”. Chúng ta không thể đạt được tương lai đó nếu không áp dụng cách tiếp cận toàn xã hội để giảm thiểu rủi ro thiên tai để không ai bị bỏ lại phía sau.
Phòng Khí tượng thủy văn và biến đổi khí hậu tổng hợp từ trang web của Tổ chức Giảm nhẹ thiên tai thuộc Liên hiệp Quốc UNDRR